طب سنتی؛ دانستنی هایی برای زندگی سالم تر

غذا در سلامت روح و روان انسان تأثیر زیادی دارد. غذایی که مصرف می‌کنیم، باید از لحاظ کمی و کیفی نیازهای روحی و جسمی انسان را تأمین کند. سبک زندگی امروز نسبت به گذشته تغییرات زیادی کرده است و جایگاه غذا به کل تغییر کرده است. همچنین عادات غذایی نادرست جای عادات سالم را گرفته‌ اند. در سال های اخیر، طب سنتی با رشد و شکوفایی بیش از پیش خود، با ارائه ی سبک جدید زندگی از نظر تغذیه ای، تحول جدیدی را ایجاد نموده است. اطبا و متخصصین، تغذیه ی سالم را از ارکان اساسی در سلامتی انسان می دانند. آنها بر این عقیده هستند که برنامه غذایی ناسالم، زمینه ساز مشکلات جسمی و حتی روحی فراوانی است که درمان آنها نیز منوط به اصلاح تغذیه می باشد. طب سنتی، نقطه شروع یا به عبارتی گام اول برای درمان هر بیماری را اصلاح سبک زندگی و الگوی تغذیه‌ای ‌می‌داند. در مکتب طب سنتی ایران تغذیه بر اساس فصل، سن، محل زندگی و مزاج شخص متفاوت بوده و بارعایت همه این عوامل باید نوع غذای خود را انتخاب نمود.

ضرورت دفع مواد زائد و سموم برای پاکسازی

سم زدایی بدن به مانند یک صافی عمل میکند که مواد مضر را از بدن بیرون میکند. مواد مضری که اگر بیرون نشوند تأثیرات منفی بسیاری در تمام سطوح بدن خواهند داشت. دفع مواد زائد به پیشگیری از برخی بیماری‌های طولانی‌مدت (مزمن) مانند بیماری قلبی، سکته مغزی و دیابت کمک کند.

راه های دفع مواد زائد ار بدن و پاکسازی بدن از سموم

• گرسنگی کشیدن یا همان روزه گرفتن
• فصد: فصد یعنی رگ زدن و خون گرفتن از ورید. فصد در واقع نوعی روش خونگیری در طب سنتی است که باعث خروج اخلاط فاسد بدن با خروج خون می‌شود.
• حجامت: حجامت انواع و روش های مختلفی دارد. یکی از راه های رایج و معروف دفع سموم است.
• اسهال: از راه های طبیعی بدن برای دفع سموم اسهال است. در طب سنتی گاهی این کار را به صورت عمدی و با استفاده از مسهلاتو ملین ها انجام می دهند.
• نوره کشیدن: نوره کشیدن علاوه بر از بین بردن موهای زائد بدن وظیفه اصلی تر پاکسازی و دفع سموم بدن را به عهده دارد. نوره کشیدن به شیمی درمانی کل بدن تعبیر شده است که سموم اضافی بدن را نیز از بین می برد.
• حمام: حمام کردن باعث اعتدال مزاج و پاکسازی بدن می شود.
• استفراغ و قی کردن: همانطور که می دانید استفراغ با قی کردن متفاوت است. استفراغ عکس العمل طبیعی بدن برای دفع سموم و مواد زائد است در صورتی که قی کردن کاری عمدی برای دفع سموم است.
• تعریق: تعریق نیز در طب سنتی جزء استفراغات می باشد. استفاده از حمام های سنتی، سونا و یا به شکل های دیگر باعث دفع سموم می شود.
• منضجات: استفاده از منضجات برای پخته شدن اخلاط اضافی و راحت تر شدن دفع آن ها برای پاکسازی بدن بسیار مفید است.
• مدرات: استفاده از مدرات برای دفع سموم در کلیه ها و مثانه و مجاری ادراری مفید است.

تدابیر پاکسازی بدن افراد صفراوی (گرم و خشک)

استفاده از غذاهای خنک به این افراد توصیه می‌شود.
عرق شاه‌تره و عرق کاسنی نوشیدنی‌های گیاهی مناسب این افراد است.
استفاده از آش جو، نان جو، پرتقال، لیموترش، تمر هندی دم‌کرده، اسفناج، آلوبخارا و زرشک در رژیم غذایی این افراد بسیار مناسب است.
هندوانه، کدو خورشتی، گرمک، هویج، سبزی‌ها، روغن‌زیتون و گشنیز از دیگر مواد خوراکی مناسب افراد صفراوی مزاج است.
از دیگر مواد غذایی مناسب افراد صفراوی مزاج نیز می‌توان به ماش، عدس، بادام تازه، برگه زردآلو، برنج سفید، نخود فرنگی، سیب‌زمینی بخارپز، بامیه، قارچ و پیاز اشاره کرد.

توصیه های غذایی برای افراد صفراوی

انواع مرکبات، انار، شاه توت، خیار، سیب، گلابی، آلبالو، گیلاس، آلو، شفتالو، گوجه سبز، زرشک، هندوانه، کدوخورشی، هویج فرنگی، لیموترش تازه، بامیه، برگه هلو و زردآلو، مغز بادام خام، کدوحلوایی، نخودفرنگی، گریپ فروت.
روغن زیتون، سوپ جو، آش جو، پاچه گوسفند همراه با تعدادی آلو بخارا.
سبزی هایی مانند کاهو، اسفناج.
برنج سفید با روغن زیتون.
عدس، ماش، جو دوسر.
رب انار، لواشک خانگی و تمر هندی.
ترنجبین و شیرخشت.
نان جو.
عرق کاسنی و عرق شاهتره.
بذرهای ملین مانند اسفرزه، بارهنگ، مغز فلوس.
نوشیدن روزانه یک تا سه لیوان شربت زرشک.
تخم خیار، تخم هندوانه، تخم کاهو از هرکدام به مقدار مساوی مخلوط و آسیاب کرده و روزی دوبار و هر بار یک قاشق غذاخوری در یک لیوان آب حل کرده و میل کنند.

پرهیزات غذایی افراد صفراوی

• از مواد خوراکی مضر برای صفراوی مزاج‌ ها نیز می‌ توان به موارد زیر اشاره کرد:
• غذاهای فریز شده یا سرخ‌ شده برای این افراد مناسب نیست.
• همچنین این افراد بهتر است از مصرف نوشیدنی‌هایی که طبع گرم دارند، اجتناب کنند؛ زیرا این نوشیدنی‌ها می‌توانند تعادل مزاجی آنها را بهم بریزند.
• مصرف میوه‌هایی که طبع گرم دارند، مانند خربزه، موز، طالبی و آناناس برای این افراد ممنوع است.
• مصرف غذاهای چرب مانند ماکارونی، تخم‌مرغ، لبنیات، چای، قهوه، نسکافه، سس، رب و سیر نیز برای افرادی که مزاج صفراوی دارند، زیان‌آور است.
• همچنین این افراد بهتر است از خوردن نوشیدنی‌های گازدار، آب یخ، غذاهای تند، آجیل شور، شیرینی‌های آماده، گوشت قرمز و تند غذا خوردن نیز پرهیز کنند.

مسهلات افراد صفراوی برای پاکسازی بدن

سنای مکی، کدو به همراه تمبر هندی، سدر، تاج ریزی، برگه زرد آلو بدون تیزاب، افسنطین صبر زرد، خربق (سیاه ) سقمونیا، هندوانه ابوجهل، غاریقون، ریوند، ایرسا، گل گندم (قنطریون ) هلیله، بسفایج، آب انار، پر سیاوشان، کشمش کولیان، گل سرخ، مغز فلوس، ترنجبین، شیر خشت، آلوچه خشکه، گل گاوزبان، اسفرزه، تمرهندى، آب کدو (هر یک به تنهائى بصورت دمنوش یا عرق آنها و یا خوردنی مصرف شوند ).
مسهل ترکیبی : گل ختمی 5 گرم + گل پنیرک 5 گرم + بادیان 5 گرم + صندل 5 گرم + پوست هلیله زرد 10 گرم + گل بنفشه 10 گرم + سپستان 20 عدد + عناب 20 عدد + تمرهندی 100 گرم + مویز 200 گرم + آلوچه خشک 200 گرم، تمام مواد فوق را مخلوط کرده و به ده قسمت مساوی تقسیم نموده و هر قسمت را جوشانده وصبح و عصر با 10 گرم ترنجبین شیره کشی کرده و مصرف شود.

تدابیر پاکسازی بدن افراد دموی (گرم و تر)

• این افراد سعی کنند خواب کافی شبانه به مدت 7 ساعت داشته باشند. به عبارت دیگر زود به رختخواب بروند و زود از خواب بیدار شوند. در تابستان نیم ساعت استراحت یا چرت روزانه بسیار مفید است.
• روزانه به مدت نیم ساعت پیاده روی و دویدن صبحگاهی داشته باشند.
• از غذاهای با فیبر بالا استفاده نمایند تا اجابت مزاج طبیعی داشته باشند و به درمان یبوست کمک خواهد کرد .
• حجامت یا فصد برای این افراد معمولاً لازم است و بهتر است این کار در فصل بهار یا تابستان انجام شود.
• از هوا، محیط و فعالیت هایی که موجب افزایش گرما و رطوبت می شوند پرهیز نمایند.
• کم خوری و استفاده از غذاهای کم کالری برایشان مفید است.

توصیه های غذایی برای افراد دموی

• گوشت و لبنیات: ماهی سفید، شیر و پنیر گوسفند، ماست و سفیده تخم مرغ
• سبزیجات: چغندر، کدو سبز، کاهو، اسفناج، کدو تنبل و خیار
• میوه: پرتقال، سیب سبز، آلو، گلابی، هندوانه و زردآلو
• غلات: جو، عدس
• شربت‌ها: کاسنی، شاهتره، سکنجبین، شربت انار، شربت لیمو، شربت زرشک.
• علاوه بر این بهتر است مواد غذایی زیر هم در رژیم افراد دموی باشد:
• آب فراوان
• سوپ
• انار
• سبزیجات
• میوه‌ها
• غذاهای سبک
• روغن زیتون
• زرشک
• برگه زردآلو
• خاکشیر
• تخم ریحان
• انجیر
• غذاهای سرد و خنک
• جو دوسر
• لیموترش
• پرهیزات افراد دموی
• مصرف بیش از حد ادویه های تند و انواع شورها(خیارشور و …).
• شیرینی زیاد.
• گوشت زیاد.
• غذاهای نشاسته ای و غذاهای چرب.
• تخم مرغ و تخم اردک.
• خرما، توت و کشمش.
• انبه و موز.
• بادام، پسته و فندق.
• انجیر و انگور.
• سیر و بادمجان.
• گوشت گوسفند، بره، بوقلمون و اردک، جگر سیاه.

تدابیر پاکسازی بدن افراد بلغمی (سرد و تر)

• افراد با مزاج بلغمی به دلیل اینکه دستگاه گوارش ضعیفی دارند سعی نمایند در روز دو نوبت غذا میل کنند.
• وزرش و فعالیت جسمی منظم داشته باشند. بعد از صرف غذا پیاده روی کنند.
• قبل از طلوع آفتاب از خواب برخیزند و از هوا و محیط مرطوب و خواب و استراحت بیش از اندازه که موجب افزایش سردی و تری می شود پرهیز نمایند. این افراد حداقل 8 ساعت خواب مناسب لازم دارند.
• پوشیدن لباس مناسب و گرمای کافی به خصوص در هوای مرطوب بپوشند.
• سونای خشک برای رفع بلغم مفید می باشد.
• خوابیدن در طی روز و هم چنین یک ساعت قبل از غروب برای آنها بسیار مضر بوده و موجب افزایش بلغم گشته و سنگینی سر و التهاب سینوس ها و کند شدن رفتارهای مغزی را موجب می شود.
• قرص دوای بلغم، شربت سکنجبین عنصلی و شربت زوفا هیستورانت برای آنها مفید می باشد.

توصیه های غذایی برای افراد بلغمی

• آبگوشت، گوشت شتر، بره، کبوتر، سار، گنجشک، بوقلمون کباب شده، مرغ محلی.
• میوه های رسیده و شیرین مانند سیب با پوست و دانه.
• گلابی، طالبی، به، نارگیل و خربزه، انجیر، انگور و خرما.
• حبوبات مانند نخود، گندم، لوبیاچیتی و لپه.
• نوشیدنی های گرمی بخش مانند دم کرده دارچین و مقدار کمی زنجبیل، گل گاو زبان، اسطوخودوس.
• بذرهای ملین مانند تخم ریحان، خاکشیر، مرو.
• خشکبار مانند بادام، گردو، فندق، پسته، مویز، کنجد، ارده، عسل، شیره خرما یا انگور.
• ادویه ها مانند هل، دارچین، زنجبیل، زعفران، فلفل سیاه و قرمز، آویشن، رازیانه، سیر، دانه خردل، موسیر.
• ریشه ها مانند چغندر، شلغم، هویج، کلم قمری، ترب سیاه و سفید.
• تمامی سبزی های گرم مانند ساقه کرفس، نعناع، ریحان، جعفری، مرزه، ترخون، تره و شوید، شنبلیله.

پرهیزات افراد بلغمی

• انواع فرآورده های لبنی، ترشی ها و سرکه، شور.
• برنج سفید، عدس و سیب زمینی، سوپ جو.
• میوه های ترش و کال، نارنگی، کیوی، مرکبات.
• هندوانه، خیار و تخم آن.
• تخم کاهو.
• تخم کاسنی.
• نشاسته و قارچ.
• گوشت گاو، انواع گوشت سفید.
• گوجه فرنگی.
• کدو خورشی.
• کاهو و اسفناج.
• غوره و سماق.
• انواع آلو و آلبالو.
• از تمامی غذاها و نوشیدنی هایی که دارای مزاج سرد به ویژه سرد و تر (مخصوصا در هوای سرد) هستند، پرهیز و در صورت ضرورت و نیاز حتماً با مصلحات آن و به مقدار خیلی کم استفاده کنند.

مسهلات افراد بلغمی برای پاکسازی بدن

پرسیاوشان، هندوانه ابوجهل یا حنظل، فلوس، روغن کرچک با نعنا، شاطره، شاطره، صبر زرد یا آلوئه ورا، عرق خار شتر، خیار خر، سقمونیا، پیچک صحرائی، فرفیون، فلوس، کنجد با عسل و شکر، گز انگبین، گلرنگ، سورنجان، عاقرقرحا، خیاردشتى (کمبیزه کور، یا قثاءالحمار) مقل، روغن کرچک، تربد، غاریقون، سورنجان، فرفیون، مغز تخم کاوشه، زنجبیل، آنزروت، ایرسا، شحم حنظل، تخم نیلوفر، دانه اسفند، بسفایج ، سیاه دانه، انغوره، پیاز سفید، انجره شنبلیله، سقمونیا، جاوشیر، ریوند عشبه.

تدابیر پاکسازی بدن افراد سوداوی (سرد و خشک)

• افراد با مزاج سوداوی دارای پوست خشک بوده و باید پوست خود را با روغن زیتون یا روغن کنجد چرب کنند.
• 10 15 دقیقه پیاده روی بعد از شام مفید است.
• حمام کردن با آب ولرم و ماساژ بدن با روغن های مناسب مثل روغن بادام شیرین و بنفشه مفید می باشد.
• هر 12 ساعت بینی خود را با کمی روغن بادام شیرین مرطوب کنند.
• ورزش های سبک مانند پیاده روی انجام دهند.
• سفرهای کوتاه به خصوص به مناطق مرطوب و معتدل توصیه می شود.
• دستور تنفس طبی را صبح زود و بعدازظهر ها انجام دهند.
• حداقل به 5-6 ساعت خواب نیاز دارند.
• خوابیدن در طی روز برای آنها مضر است.
• از هوای سرد و خشک مثل هوای پاییز، محیط و فعالیت هایی که موجب افزایش سردی و خشکی می شوند خودداری کنند.
• از بی خوابی و کم خوابی خودداری نمایند.
• استفاده مداوم از رایانه و زیاد تماشا کردن تلویزیون، سودا را افزایش می دهد.

توصیه های غذایی برای افراد سوداوی

• گوشت بره، کبوتر، گنجشک، سار، مرغ محلی فربه.
• آب هویج و آب سیب.
• تخم مرغ محلی.
• گندم و لوبیا.
• سیب با پوست و دانه.
• گلابی، طالبی و به.
• بادام شیرین و آلو شیرین.
• خربزه و انگور.
• آب نارگیل.
• در صورت مصرف برنج حتما از شوید، زیره سیاه و زعفران استفاده شود.
• سبزی های گرم مانند نعناع، ریحان، مرزه، جعفری، تره، ساقه کرفس، کنگر، چغندر، شلغم، ترب، هویج فرنگی.
• فندق، پسته و گردو.
• انجیر، توت و عسل.
• کشمش و خرما.
• دارچین، زنجبیل و هل.
• زعفران و زیره.
• استفاده از بذرهای ملین مانند قدومه شیرازی، تخم ریحان.
• سالاد فصل با مقداری جوانه گندم.
• شربت زعفران.
• فرنی بادام.
• نخود و نخودآب.
• کنجد و ارده.
• شیره خرما یا انگور.
• نان سنگک کنجدی با کره محلی گاوی و مربای بالنگ که در تهیه آن از عسل استفاده شده است.

پرهیزات افراد سوداوی

• سوسیس و کالباس
• اسپاگتی و لازانیا
• برنج سفید
• ماهی دودی
• حبوباتی همچون عدس و لوبیا
• سبزیجاتی همچون کرفس، جعفری، بروکلی، هویج، کدو حلوایی و...
• میوه هایی همچون موز، گلابی، انگور، طالبی، آناناس، انبه و خربزه
• انواع تن و کنسرو
• مواد غذایی که به آنها نگهدارنده و رنگ مصنوعی زیادی زده باشند.

مسهلات افراد سوداوی برای پاکسازی بدن

• آویشن، شحم حنظل بسفایج، اسطوخدوس، تخم کشوث، هلیله، غافث، فلفل سفید، کاوشه (کافشه) و عشبه افتیمون، سنا، پودینه کوهى.
• برای دفع اخلاط سودا و خشک مصرف 5 گرم پودر افتیمون با یک لیوان سکنجبین عسلی است . این مسهل شب خورده شود و فردای آن شکم 5 الی 6 بار کار می کند و سودا به راحتی دفع می‌شود. البته شرط آن این است که قبلش منضجات سودا را خورده باشدکه علامت دفع سودا خارج شدن مدفوع سیاه رنگ است .
• گل سرخ، سنا، از هر کدام 15 گرم، گل بنفشه 15 گرم، تربد و افسنطین و غاریقون (نوعی قارچ خوراکی) از هر کدام 5 گرم، مصطلکى، تخم کشوث، اسطوخدوس، از هر کدام 10 گرم ، سپستان و عناب از هر کدام 20 دانه همه را نیم کوب کرده 7 روز صبح ناشتا و عصر پس از جوشانیدن و صاف نمودن میل نمایند.