اهمیت اصلاح عادات غذایی و سلامتی در طب سنتی

غذا یکی از اساسی ترین نیازهای بشر میباشد و نه تنها در حیات و سلامت جسم، بلکه روح او تأثیر شگرفی دارد. از این رو رعایت رفتارها و عادات غذایی صحیح در حفظ سالمتی انسان بسیار مهم است. در سال های اخیر، طب سنتی با رشد و شکوفایی بیش از پیش خود، با ارائه ی سبک جدید زندگی از نظر تغذیه ای، تحول جدیدی را ایجاد نموده است. اطبا و متخصصین، تغذیه ی سالم را از ارکان اساسی در سلامتی انسان می دانند. آنها بر این عقیده هستند که برنامه غذایی ناسالم، زمینه ساز مشکلات جسمی و حتی روحی فراوانی است که درمان آنها نیز منوط به اصلاح تغذیه می باشد.
از آنجایی که در طب سنتی، تدابیر پیشگیرانه و درمانی اصولاً بر تغذیه متکی است، لذا تقریباً در هیچ یک از منابع اصلی طب سنتی، غفلت از دانش تغذیه مشاهده نمی شود. طب سنتی، نقطه شروع یا به عبارتی گام اول برای درمان هر بیماری را اصلاح سبک زندگی و الگوی تغذیه‌ای ‌می‌داند. در مکتب طب سنتی ایران تغذیه بر اساس فصل، سن، محل زندگی و مزاج شخص متفاوت بوده و بارعایت همه این عوامل باید نوع غذای خود را انتخاب نمود. درادامه نکاتی چند در رابطه با برنامه ی غذایی سالم از نظر طب سنتی در این مطلب ارائه شده است.

تغذیه سالم چیست؟

تغذیه سالم را می‌توان تغذیه‌ای تعریف کرد که حاوی تمام عناصر کلان و ریز مغذی در مقادیر مورد نیاز شخص است و در عین حال مقدار انرژی مورد نیاز فرد را نیز تأمین‌ می‌کند و برای حفظ وزن ایده‌آل مناسب است.از آنجا که ترکیب بدن، سن، جنسیت و وضعیت سلامتی هر فرد با یکدیگر متفاوت است، لیست واحدی وجود ندارد که بتوان آن را به عنوان یک برنامه و رژیم غذایی سالم تعریف کرد. قوانین کلی روشن است و ایجاد یک برنامه تغذیه‌ای سالم از نظر ساده‌ سازی موضوع‌ می‌تواند مفید باشد.

تأثیر تغذیه سالم بر سبک زندگی و سلامتی بدن

تغذیه سالم در سلامت بدن بسیار مهم است و فواید بسیار زیادی دارد، به همین دلیل به این امر باید توجه زیادی داشته باشیم تا همیشه بدن ما سالم و بدون نقص باشد. زمانی که شما یک برنامه تغذیه مناسب و همیشگی داشته باشید همیشه بدن شما از نفوذ بیماری‌ها جلوگیری می‌کند. هر یک از اندام‌هایی که در بدن وجود دارد نیاز به خوراکی‌های سالم برای سلامتی دارد که شما از طریق دریافت کردن این خوراکی‌ها سلامت بدن خود را تضمین می‌کنید.
قلب سالم: کاهش مصرف سدیم، چربی و … موجب سلامت بیشتر قلب و مصرف غذا های سرخ کردنی، گوشت قرمز و چربی های اشباع شده موجب افزایش خطر مشکلات قلبی می شود.
مغز سالم: مغز مرکز کنترل بدن است. تغذیه سالم در بهبود جریان خون به مغز مؤثر بوده و عملکرد بهتر مغز را در پی دارد.
کاهش استرس: هورمون کورتیزول، هورمونی است که در مواقع استرس زا ترشح می شود. استرس یکی از مهمترین عواملی است که سلامت انسان را به خطر می اندازد. جالب است بدانید برخی مواد خوراکی مانند چای سبز و اسفناج میزان ترشح کورتیزول را کاهش داده و در نتیجه میزان استرس شما را نیز کنترل می کنند.
افزایش شادی و نشاط: سروتونین هورمون شادی است. برای افزایش ترشح این هورمون راه های بسیاری از قبیل ورزش، مدیتیشن و دریافت نور خورشید وجود دارد؛ ولی یکی از اصلی ترین راه ها رژیم غذایی سالم است. مصرف خوراکی هایی مانند پنیر، تخم مرغ، آناناس، بوقلمون، ماهی، موز، حبوبات و … موجب افزایش ترشح سروتونین در مغز می شود. همچنین مصرف بالای قند نیز هورمون شادی را کاهش داده و اثرات منفی در خلق و خوی افراد به جای می گذارد.
کنترل وزن: کنترل وزن و داشتن بدن خوش فرم از مهمترین فواید تغذیه سالم به شمار می رود. مصرف سبزیجات و میوه به جای چیپس، سیب زمینی سرخ کرده، شکلات و … وزن شما را کنترل کرده و همچنین خطر ابتلا به بیماری هایی نظیر دیابت، مشکلات تنفسی و فشار خون بالا را کاهش می دهد.

بهترین غذاها از نظر طب سنتی

یک رژیم غذایی سالم، رژیمی کافی و متعادل است. ما باید مقدار کافی مواد مغذی یعنی چربی‌ها، کربوهیدرات‌ها، پروتئین‌ها، ویتامین‌ها و مواد معدنی را برای عملکرد منظم و متعادل سلول‌های تشکیل دهنده بدن خود دریافت کنیم.بدن ما به تمام مواد مغذی و غذاهای سالم نیاز دارد. خوردن تغذیه یک طرفه یعنی فقط خوردن پروتئین یا کربوهیدرات اشتباه است. فرد، انرژی خود را از کربوهیدرات، پروتئین و چربی تأمین‌ می‌کند. میزان مصرف روزانه این مواد مغذی برای ما بسیار مهم است. هر فرد به یک انرژی مورد نیاز منحصر به فرد نیاز دارد. علاوه بر این، نسبت ویتامین و مواد معدنی که افراد باید روزانه مصرف کنند متفاوت است. دریافت ناکافی این عناصر بدن را مستعد ابتلا به بسیاری از بیماری‌ها می‌کند. همانند کمبودهای تغذیه‌ای، تغذیه بیش از حد‌ می‌تواند منجر به چاقی شود و در این حالت ممکن است عوارض مختلفی ایجاد کند.

رژیم اصلاح مزاج

خون در جریان در رگ های بدن، از هضم غذا ناشی می شود. در واقع مواد غذایی در معده تحت تأثیر نوعی تغییرات قرار می گیرد و به خون مبدل می شود. در داخل خون، مزاج وجود دارد که دارای مواد یا خلط گرمی، خشکی، تری و سردی می باشد. از منظر علمی مزاج شناسی، امری ارزشمند است که با شناخت ویژگی های روحی و جسمانی، مواد غذایی و گیاهان دارویی نوعی رژیم و سبک زندگی نوینی را ارائه می دهد تا به ارتقای سلامت جسمانی و روحانی افراد کمک کند. یکی اصل های مهم در اصلاح مزاج ، دست کشیدن از صرف غذا قبل از احساس سیری است. از آنجایی که فرایند انتقال پیغام سیری از معده به مغز به کندی شکل می گیرد، فرد در موعد مناسب متوجه سیری نمی شود. لذا قبل از احساس سیری کامل از غذا خوردن دست بکشید. در ادامه برخی از نکات عمومی را بیان می کنیم:

اصلاح مزاج گرم و تر

یکی از اهداف غذایی اصلاح مزاج، برقراری تعادل در غلبه ی مزاج گرم و مرطوب در بدن است. اصلاح مزاج دموی موجب کنترل دمای داخلی بدن، کاهش قوای هاضمه، کاهش فشار ناشی از حرارت بر روی اعضای مختلف بدن، کنترل بخارات می گردد. رژیم غذایی و پرهیزات غذایی در خصوص تغییر مزاج گرم و تر:

• نوشیدن آب جرعه جرعه
• انجام فعالیت بدنی و ورزش کافی
• مصرف غذاهای بخار پز، میوه و سالاد
• عدم پر خوری
• پیشگیری از بروز یبوست های مزمن
• پرهیز از صرف غذاهای پر کالری، شیرینی و لبنیات
• عدم مصرف نوشیدنی در هنگام صرف غذا
• استحمام در بازه ی زمانی کوتاه با آب هم دمای بدن و حتی خنک تر از بدن
• پرهیز از مجادله و بحث
• عدم استفاده از غذاهایی با طبع گرم و مرطوب

اصلاح مزاج گرم و خشک

غلبه ی مزاج صفراوی در بدن، زمینه ی بروز بی اشتهایی، لاغری شدید، زردی دندان، افکار آشفته، یبوست، بواسیر، ناباروری، زود انزالی، تپش قلب، کبد چرب، هپاتیت و... را فراهم می کند. هدف حکیمان طب سنتی از اصلاح مزاج گرم و خشک در بدن، دفع خلط صفراوی و کاهش خشکی عمومی بدن است. این فرایند استرس، تپش قلب و رنگ پوست را معتدل می سازد. نکات قابل توجه در راستای اصلاح مزاج گرم و خشک:
اولویت درمان غلبه ی صفراوی در بدن، با مصرف مایعات کافی و غذاهای آبدار میسر است. علاوه بر این، گیاهان دارویی نظیر آلو، عناب، زرشک، چای لیمو عمانی، برگه و قیسی در کاهش دمای داخلی بدن نقش دارند.
ضروری است که در دوره ی درمان و اصلاح مزاج صفراوی از مصرف غذاهایی با طبع گرم و خشک، پر کالری، چرب، حاوی نمک و ادویه، آجیل، مشروبات الکلی و سیگار پرهیز کنید.

اصلاح مزاج سرد و تر

غلبه ی بلغم نوعی تشدید سردی و رطوبت در بدن است که عارضه های نظیر کیست چربی، سفیدی مو، تورم مفاصل، پولیپ بینی، سینوزیت، سردرد، اختلال بویایی، آبریزش دهان، ریفلاکس معده، بوی بد دهان، تأخیر در هضم غذا، اختلال در کنترل ادرار، اختلال در روند عادت ماهیانه، عفونت رحم، اختلال در میل جنسی، سنگ کلیه و... را به دنبال دارد. اولویت درمانی و اصلاح افراد با مزاج بلغم، پرهیز از مصرف مواد غذایی با طبع سرد و مرطوب به ویژه در هنگام شب است. روند این درمان، بسیار کند است در نتیجه به صبر و استقامت بسیار بالایی نیاز دارد. نکات ضروری در راستای اصلاح مزاج بلغم:

• کاهش مصرف نمک
• ورزش روزانه
• نوشیدن آب ولرم
• پرهیز از نوشیدن آب یا هر نوشیدنی دیگر در کنار غذا
• پرهیز از پر خوری
• استعمال روغن های گرم
• منع مصرف مرغ، ماهی، برنج و لبنیات
• در صورت بهره گیری از لبنیات از مصلحاتی نظیر بابونه، زیره، آویشن، نعناع و پونه استفاده شود.
• زنجبیل در فرایند اصلاح مزاج به عنوان یکی از مصلحات غلبه ی بلغم مصرف می شود.

اصلاح مزاج سرد و خشک

از مزاج سرد و خشک با عنوان سوداوی نیز یاد می شود. این خلط، مرموز ترین اخلاط در بدن است که با بیماری های مختلف رابطه دارد. به عبارتی دیگر، اختلالاتی نظیر کم خوابی، خلط سودا را در بدن شکل می دهند. در مقابل، غلبه ی سودا عامل کم خوابی است. افراد با مزاج سوداوی اغلب تیز بین، مضطرب، حساس، زود رنج، متفکر و قابل اعتماد هستند. غلبه ی سودا در بدن موجب بروز افسردگی، خشکی مخاط بینی، وسواس فکری، اشتهای کاذب، کم پشتی مو و لکه های تیره رنگ بر روی پوست می گردد. نکات ضروری در راستای اصلاح مزاج سرد و خشک:
مزاج سوداوی، نوعی مزاج سرد و خشک است. بدین جهت در طول درمان، موادی نظیر خشکبار، بادمجان، قهوه، فست فود، شکلات، نوشابه های گاز دار، پنیر، ترشیجات، دخانیات، مشروبات الکلی و آب سرد منع مصرف دارد. علاوه بر این، در اکثر اصلاحات غذایی که توسط درمانگران طب سنتی ارائه شده است، به هم صحبتی با افراد مثبت اندیش و انجام فعالیت روزانه ی ورزش توصیه می شود. از دیگر تذکره های مصرفی در خصوص غلبه ی سودایی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• مصرف دم نوش هایی با طبع گرم نظیر بهار نارنج، باد رنج بویه، سنبل الطیب و اسطوخودوس
• مصرف نوشیدنی آب سیب یا آب هویج
• استفاده ی روزانه از مویز، گلابی، انجیر، بادام، کنجد، انگور
• بهره گیری از نان سنگک
• عدم بهره گیری از گوشت گوساله و گاو
• برنج قهوه ای جایگزینی بسیار مناسب برای برنج سفید است.
• استفاده از سویق گندم، خرما، کشمش، انبه، آناناس، تخم کبک، جعفری، شوید، شیره ی خرما و انگور

رژیم غذایی طب سنتی برای چاق شدن و افزایش وزن

1. مهمترین راه های چاق شدن افراد لاغر در طب سنتی، استفاده از غذاهای گرم و تر است.
2. همچنین چاق شدن با طب سنتی نیازمند آن است که شبی یک لیوان عرق یونجه با کمی عسل بخورید.
3. خیس دادن 10 عدد انجیر داخل شیر و صبح ناشتا خوردن کمک کننده است.
4. سعی کنید روزی 3 الی 4 خوشه انگور بخورید و روزی 14 عدد بادام درختی را دانه دانه بجوید.
5. شیر برنج با عسل، شکر و کره یکی از بهترین غذاها برای چاق شدن است. همچنین شیر و شکر نیز برای افزایش وزن مناسب است.
6. مصرف کبک،کنجد با شکر، کاهو، گوشت بلدرچین، برنج و نان و غذاهایی غلظت و رطوبت در بدن را افزایش می دهند، همچنین مصرف انار شیرین بعد از غذا موجب افزایش وزن می شود.
7. مواد غذایی دیگری نیز مانند انجیر، فرنی، ترکیب از انسون و انجیر، یونجه، کتیرا، سنکنجبین و انار
8. پرندگانی مانند کبک و مرغابی دو بار در هفته مصرف کنید.
9. برای افزایش وزن می توان باقلای خرد شده و مغز تخم کدوی شیرین را به نرمی کوبیده و با آب انار شیرین و روغن بادام مخلوط کرده و مصرف کنید.
10. شیر بادام یکی از مواد غذایی مفید برای افزایش وزن است. برای تهیه آن باید بادام را پوست گرفته و به همراه مقداری شیر در مخلوط کن ریخته و سپس مصرف کنید.
11. مغز گردو با پنیر یا مغز بادام شیرین و فندق برای افزایش وزن و چاقی بسیار مفید است.
12. استفاده از ترکیب عسل، آب و مقداری لیموترش برای چاق شدن موثر است.

مواد غذایی دیگری که می توان برای افزایش وزن مصرف نمود :

• حلیم با کنجد فراوان و کمی دارچین
• دیزی آبگوشت با نخود فراوان
• ارده + شیره انگور + کمی آبغوره
• بادام درختی با مویز
• فرنی با پودر سنجد
• شاه بلوط با شیر
• انجیر با زیتون
• افزودن کمی یونجه یا دارواش به سالاد
• گز با پسته
• نخودچی با کشمش

رژیم غذایی طب سنتی برای لاغر شدن و کاهش وزن

• پرهیز از پر خوری، روی هم خوری، ریزه خوری و مخلوط خوری.
• در هر وعده غذایی به یک نوع غذای ساده بسنده کنید.
• جوییدن غذا به مدت طولانی.
• پرهیز از مصرف غذا های چرب و شیرین و بی مزه. همانند انواع شیرینی، حلوا ها، انواع دسر، چربی های اشباع شده و انواع روغن ها. این مواد عامل ایجاد رطوبت در بدن هستند.
• مصرف نان های برشته و نان جو، پرهیز از مصرف نان های خمیری.
• کاهش مصرف مخلفات کنار غذای اصلی.
• وعده های غذایی منظم و سر ساعت.
• عدم مصرف غذاهای پر کالری همچون حلواها، گوشت ها، آجیل تازه، فرنی ها، شیر برنج و ... .
• پرهیز از مصرف غذا های تند و شور. غذا های تند با اینکه دفع کننده های مناسب برای مواد زائد سرد، غلیظ و لزج محسوب می شوند؛ ولی به دلیل آسیب رساندن به معده، تهوع، استفراغ و زخم معده و بوی تند ادرار و عروق، باید با احتیاط مصرف شوند. سیر، پیاز، تره و خردل در صورت عدم منع غذایی، چاشنی مناسبی برای غذا محسوب می شوند.
• غذاهای تغلیظ کننده خون را نخورید، همانند هلیم، کله پاچه، خمیر ها، رشته و ماکارونی، مغز ها، جگر، قلوه، تخم­ مرغ و پنیر تازه.
• توصیه در خوردن غذا های رقیق کننده خون، همچون انواع سبزیجات، گوشت پرندگان و سکنجبین.
• یکی از روش های مناسب برای کاهش رطوبت نوشیدن یک لیوان آب داغ و یک قاشق غذا خوری سکنجبین نیم ساعت پیش از هر وعده غذایی است. البته برای مصرف بلند مدت این نوشیدنی باید با پزشکه مربوطه مشورت شود.
• توصیه در عدم مصرف مایعات نیم ساعت پیش از غذا و دو ساعت پس از آن.
• مصرف نکردن مایعات به همراه میوه.
• توصیه به مصرف مقدار بسیار کمی نمک در روز؛ چرا که از بین برنده رطوبت به حساب می آید.
• تا وقتی گرسنه نشده اید، غذا نخورید.

غذاهای ممنوعه در طب سنتی

1-چای، قند و شکر، شیرینی، سرخ کردنی، فریز شده، زودپزشده، سس، رب، شور، ترشیجات، سرکه، نمک، ماست و لبنیات، مرغ و تخم مرغ ماشینی، غذاهای چرب و پر حجم، آش رشته، گوشت زیاد، ادویه زیاد، ماکارانی، لازانیا، غذاهای ساندویچی، دوغ و نوشابه، آب یخ، بستنی، تنقلات، قهوه، نسکافه، غذای پخته شده با مایکروفر، خوردن مایعات همراه غذا، تند و سریع غذا خوردن.
2-آب یخ باعث عطش و عرق شدید شده و در نتیجه املاح موجود در خون از بین می روند و با تغییر ناگهانی دمای معده و تغییر در غلظت شیره معده صدمه شدیدی به کبد وارد می کند.
3-ماست باعث شب ادراری بچه ها، زودانزالی آقایان، درد شدید قاعدگی، عصبی شدن، لک صورت، ریزش مو، ساییدگی استخوان ، صرع، آرتروز، روماتیسم، یبوست، کاهش سیستم ایمنی، ناراحتی عصبی، افسردگی، موخوره و عرق دست و پا می شود.
4-سوسیس و کالباس شامل ماده نگهدارنده سدیم نیتریت می باشد که از سیاه شدن آن جلوگیری می کند. وقتی سوسیس و کالباس وارد معده شوند با اسید معده واکنش می دهند و نمک طعام و اسید نیتروز تولید می کنند. نمک طعام لعاب معده را از بین می برد و معده آماده آسیب دیدن و زخم شدن می شود. اسید نیتروز در معده تجزیه می شود و به گزانتین و هیپو گزانتین تبدیل می شود. این دو ماده باعث جهش های ژنتیکی شده و در انسان ایجاد بیماری های سرطان و تومور می کنند.
5-با مصرف نوشابه آنزیم های گوارشی به اندازه کافی تولید نمی شوند و هضم به وسیله نوشابه انجام می شود و به مرور این افراد دچار سوءهاضمه می شوند.
6-در استفاده از کله پاچه گوسفند به جای کله، پاچه آن را مصرف کنید.
7-از قلم گوسفند استفاده کنید؛ چون قلم گوساله چرب است.
8-هضم گوشت سفید مشکل تر از گوشت قرمز است.
9-چربی های حیوانی مانند کره، روغن زرد، پیه، دنبه عموماً جامد اند. حسن آنها این است که کلسترول ندارند و عیب آنها این است که اشباع شده می باشند و زود جذب بدن شده و انرژی زیادی تولید می کنند و فرد با خوردن آنها باید فعالیت زیادی داشته باشد تا رسوب نکنند. در غیر این صورت دچار خمودگی، کسالت و گرفتگی عروق قلبی خواهد شد.

بهترین متخصص تغذیه با طب سنتی

حوزه فعالیت پزشک و متخصص تغذیه در بحث سلامت تغذیه و رژیم درمانی است. بهترین متخصص تغذیه با اتکا بر آشنایی با انواع مواد غذایی و خوراکی و طب سنتی، برای مراجعین خود رژیم غذایی مخصوص و متناسب با هدف و سبک زندگی آنها طراحی و تنظیم می‌کنند.

• سبک زندگی تغذیه ورزش و ویژگی های افراد با مزاج بلغمی
  تاریخ انتشار : 1402-06-09تاریخ بروز رسانی : 1402-06-11


• بیماری ها تغذیه ورزش و ویژگی های افراد با مزاج سوداوی
  تاریخ انتشار : 1402-06-05تاریخ بروز رسانی : 1402-06-06